Wróć do listy porad Czy dziecko powinno uczestniczyć w pogrzebie? 26-03-2019. W ciągu życia przeżywamy różne uroczystości. Są wśród nich uroczystości radosne, jak chociażby wesele, na które chodzimy z reguły bardzo chętnie i to od najmłodszych lat. Są jednak też uroczystości smutne, którym towarzyszy wiele niełatwych emocji, jak uroczystość pogrzebowa.
Na początku lipca otrzymałem maila od pana Roberta z Torunia, który napisał z prośbą o poruszenie tematu styp. Mamy wprawdzie lato, jak zauważył pan Robert, ale nawet i o tej radosnej porze przychodzi się człowiekowi zmierzyć z tak smutnymi doświadczeniami, jak śmierć. To prawda i dlatego postanowiłem dziś zająć się nie tylko problemem przyjęć po pogrzebach, ale i wszystkim, co związane z tą przejmującą uroczystością. Panu Robertowi zaś bardzo dziękuję za list pełen miłych słów oraz propozycję tematu na kolejny tekst. Powiadomienie O pogrzebie bliskich i znajomych najlepiej powiadomić telefonicznie. Dawniej korzystano z telegramów i specjalnych powiadomień, które rozsyłano pocztą. Nie należy jednak takiej informacji przekazywać w formie SMS. Może kiedyś savoir-vivre uzna tę formę za połączenie telegramu i powiadomienia, ale jeszcze dziś byłoby to odebrane jako nietakt. Każdy zaś kto zostanie bezpośrednio przez rodzinę poinformowany o uroczystościach pogrzebowych powinien się poczuć zobowiązany do wzięcia udziału. Pamiętajmy, że o pogrzebie się zawiadamia, ale na pogrzeb się nie zaprasza. Otrzymawszy taki telefon nie kontynuujmy rozmowy i nie zadawajmy pytań o przyczynę śmierci czy samopoczucie najbliższych zmarłego. Wynika to głównie z powodów organizacyjnych: rodzina musi takich telefonów odbyć kilkanaście lub kilkadziesiąt i niemożliwym do wykonania byłoby opowiedzenie każdemu historii ze wszystkimi szczegółami. Co więcej, wspominanie tych ostatnich mogłoby też dodatkowo powodować ból i cierpienie. Inną formą powiadomienia o śmierci zmarłego są tzw. klepsydry, czyli ogłoszenia, które wiesza się na domu (bloku) zmarłego, przy kaplicy czy kościele, do którego uczęszczał (w małych miejscowościach również na tablicach ogłoszeń), a także w miejscu pracy zmarłego. Jeżeli zmarły był postacią powszechnie znaną, należy opublikować nekrolog w prasie lokalnej lub ogólnopolskiej. Takie ogłoszenie o czyjejś śmierci może pojawić się przed pogrzebem (jeśli zakłada się, że w uroczystościach weźmie udział bardzo wiele osób) lub po pogrzebie. W tym ostatnim przypadku będzie to informacja o czyjejś śmierci oraz o uroczystościach pogrzebowych, które się odbyły w gronie rodzinnym. I w nekrologu, i w klepsydrze możemy przekazać prośbę o “nieskładanie kondolencji" oraz “nieprzynoszenie kwiatów" (niektórzy w zamian proszą o przekazanie datków na cel charytatywny). Bezwzględnie takie życzenie należy uszanować. O pogrzebie na Facebooku? Współcześnie powinniśmy zadać pytanie, czy o śmierci naszych bliskich należy powiadamiać na portalach społecznościowych. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że są czymś pomiędzy platformą prywatnego kontaktu (jak telefon) a medium przypominającym tablicę ogłoszeniową lub gazetę, do których dostęp ma szersze grono, to wydaje się, że odpowiedź powinna brzmieć: tak, można. W tym wypadku warto ograniczyć się jednak do treści samego przekazu lub skorzystać z konwencjonalnej regułki. Z kolei wszyscy, którzy się na taką informację natkną nie powinni jej “lajkować", a więc oznaczać kliknięciem “lubię to". Nie dość, że to nielogiczne, to w tym przypadku jeszcze niesmaczne... Lepiej też zrezygnować z wszelkich komentarzy. Kondolencje Od razu po otrzymaniu informacji o czyjejś śmierci powinniśmy bliskim przesłać kondolencje. Najwłaściwszą formą jest ręcznie pisany list. W niektórych podręcznikach do dobrych manier dopuszcza się wykorzystanie gotowych kart, często już z wydrukowanym odpowiednim tekstem. Moim zdaniem lepiej jednak na białej kartce papieru nakreślić dwa lub trzy zdania, najlepiej wiecznym piórem. Jeżeli zmarły był kimś bliskim - możemy sobie pozwolić na dłuższą formę, która da wyraz poczuciu naszej straty i współczuciu wobec najbliższych. Za każdym razem powinniśmy jednak zadbać, by nie popadać w patos, nie pisać frazesów i nie przywoływać wyświechtanych cytatów. “Z wielkim żalem przyjąłem wiadomość o śmierci Wujka Ksawerego. Zawsze będę go pamiętać jako człowieka wielkiej życzliwości, nieustannie chętnego do pomocy i ciągle uśmiechniętego. Proszę przyjąć moje wyrazy współczucia i zapewnienie, że myślami jestem blisko Was" - tak mógłby brzmieć list przesłany owdowiałej ciotce (osoba wierząca “myśli" mogłaby zamienić na “w modlitwie"). Kondolencje można też złożyć osobiście. Właściwy moment następuję już po uroczystościach pogrzebowych, po złożeniu trumny lub urny do grobu. Czasem nie trzeba wypowiadać żadnych słów, ale jedynie uścisnąć czyjąś rękę lub kogoś przytulić. Składanie kondolencji to jedyny moment, gdy możemy czyjąś dłoń ująć w dwie nasze ręce. W ten sposób dajemy znać o szczególnej bliskości, zrozumieniu i współczuciu (przypomnijmy, że w sytuacji biznesowej ktoś mógłby to odebrać jako próbę dominacji). Z kondolencjami nie dzwonimy. Po pierwsze rodzina zmarłego w tym czasie ma inne obowiązki, po wtóre - w takim momencie zwyczajnie nie musimy mieć ochoty z nikim rozmawiać. Stypa Najczęściej w tym momencie otrzymujemy zaproszenie na stypę. Wiele razy widziałem, jak różne osoby w tej sytuacji próbowały się tłumaczyć czy usprawiedliwiać i w efekcie odmawiały uczestnictwa. Proszę takiego zaproszenia nigdy nie odrzucać. Naszym obowiązkiem jest to, by być blisko osób, które dopiero co pożegnały swojego męża, dziadka czy brata. Stypa czyli poczęstunek pogrzebowy to po łacinie consolatio, czyli ulga, pociecha. Właśnie to winni jesteśmy bliskim zmarłego. W polskiej tradycji o zmarłych należy mówić dobrze albo wcale. W czasie poczęstunku po pogrzebie należy o tej zasadzie pamiętać. Nie ma potrzeby zmarłego wybielać, ale też nie ma konieczności prostować czyichś historii, jeżeli przedstawiają pochowanego lepszym niż był w rzeczywistości. Najlepiej wsłuchajmy się w głos najbliższych. Dzięki temu szybko rozpoznamy, czy chcą wspominać osobę, czy też rozmawiać o czymś zupełnie innym. Dawniej na stypach podawano alkohol. Co tu dużo mówić, służył po prostu rozluźnieniu atmosfery. Na Śląsku, skąd pochodzę, zwyczaj ten nazywano “przepijaniem skórki". Sam znam go już jedynie z opowieści pokolenia rodziców i babci. Pan Robert w swoim liście pisał, że w niektórych miejscach na Pomorzu zwyczaj ten jest do tego stopnia skonwencjonalizowany, że kieliszek wódki zastępuje czasem powitanie. Na Kujawach, jak zauważa w mailu, podchodzi się do niego raczej sceptycznie. Współcześnie podobnie ma być na Kurpiowszczyźnie, o czym opowiadał mi mój przyjaciel i w Warszawie (mój trzydziestoletni kolega Warszawiak nigdy się z takim obyczajem nie spotkał ani o nim nie słyszał). Udało mi się ustalić, że zwyczaj wciąż istnieje w okolicach Łodzi, częściowo na Śląsku i w Nowej Hucie w Krakowie. Pije się alkohol i wspomina przy tym zmarłego na Ukrainie. (Będę wdzięczny za napisanie w komentarzach, jak to jest w przypadku Państwa regionu). Ci, którzy ze zwyczaju rezygnują jako jeden z powodów wymieniają... brak umiaru. Jak się takie pełne powagi spotkania kończyły możecie się Państwo już sami domyśleć. Współcześnie więc można swobodnie ze zwyczaju podawania wódki zrezygnować. Ceremonia pogrzebowa Jeżeli zmarły był wyznawcą jakiejś religii, pogrzeb najpewniej odbędzie się w ramach właściwego ceremoniału. W przypadku, gdy udajemy się na taką uroczystość do kościoła innego wyznania niż nasze lepiej wcześniej dowiedzieć się czegoś na temat panujących tam zwyczajów, niż podpytywać innych w trakcie ceremonii. Pogrzeb może mieć również charakter świecki. Wtedy ogranicza się do okolicznościowych przemówień i ceremonii złożenia trumny lub urny w ziemi. Tak się składa, że na pogrzebach zazwyczaj spotykamy wszystkich dalszych krewnych i osoby, z którymi od dawna się nie widzieliśmy. To piękne świadectwo naszego poczucia obowiązku wobec zmarłego, swoistego wewnętrznego nakazu spełnienia “ostatniej posługi". Pamiętajmy, by wszystkie rozmowy i pogawędki zostawić na czas po uroczystości, by nie rozmawiać z sobą, jak to często bywa,w jej trakcie. Strój i żałoba Dawniej strój żałobników był bardzo skonwencjonalizowany. W dwudziestoleciu międzywojennym kobiety, które chowały mężów musiały na przykład nosić kapelusze i tzw. wdowie welony (wszystko musiało być czarne, matowe). Od mężczyzn wymagano włożenia czarnego garnituru, czarnego płaszcza, butów, rękawiczek oraz czarnej opaski (na rękawie i kapeluszu). Koszula mogła być biała, szara lub w czarno-białe paski (zwyczaje opisuje Maria Barbasiewicz w książce “Dobre maniery w przedwojennej Polsce"). Obyczaje te uległy zmianie, między innymi z powodu ograniczeń finansowych. Dziś nie ma obowiązku ubierania się na czarno na pogrzeb, choć radzi się to najbliższej rodzinie. Kobiety nie powinny mieć biżuterii oraz makijażu. Mogą za to skorzystać z ciemnych okularów, które obecnie zastępują dawną woalkę. Wszyscy pozostali uczestnicy mogą być ubrani w ciemne i w szare ubrania. Najważniejsze, by ubiór był prosty i skromny (nie ma mowy o krótkich czy wydekoltowanych sukienkach oraz koszulach rozpiętych do połowy brzucha). Żałoba wyrażana w stroju nie dotyczy dzieci. Dawniej okres żałoby był silnie skonwencjonalizowany i był uzależniony od stopnia pokrewieństwa ze zmarłym. Najdłużej trwała żałoba po mężu i rodzicach, krócej po dziadkach i rodzeństwie oraz dalszych krewnych. W tym czasie nosiło się czarne ubrania (jedynym wyjątkiem uprawniającym do założenia czegoś w jasnym kolorze był ślub lub chrzest w rodzinie) i nie można było brać udziału w hucznych rozrywkach (stało się to udziałem Scarlett w filmie “Przeminęło z wiatrem"). Dziś często powiada się, że żałobę nosi się w sobie, w sercu, a nie na sobie. Każdy więc ma prawo uzależnić od siebie długość trwania tego okresu. Wojciech S. WocławPopularyzator wiedzy z zakresu savoir-vivre'u i etykiety w biznesie, współpracuje z telewizją, radiem i prasą. Konferansjer (występował w Polsce, Armenii, Gruzji, USA, Kanadzie, Nowej Zelandii i Australii, w Sydney Opera House). Pisarz i publicysta. Wojciech S. Wocław Artykuł pochodzi z kategorii: Wojciech S. Wocław - komentarze Wojciech S. Wocław Stylizacja na pogrzeb powinna być skromna i stonowana, utrzymana w klimacie klasycznej elegancji. Odpowiednim wyborem będzie tradycyjny garnitur, w ciemnym kolorze – zestaw koordynowany nie jest najlepszym pomysłem, ponieważ formalność takiego stroju jest znacznie niższa od klasycznego duetu łączącego marynarkę i spodnie z nogawką w kant, z tego samego materiału i w tym samym Ceremonia pogrzebowa jest wyjątkowo trudną uroczystością. Uczestnictwo w niej wymaga zrozumienia i właściwego zachowania. Biorąc udział w ceremonii pogrzebowej postarajmy się przede wszystkim o to, aby nie zrobić przykrości rodzinie zmarłej osoby. Jaki obowiązuje strój? Czarny jest kolorem żałoby. Wyraża smutek i głęboki żal po stracie kogoś bliskiego. Jeśli ubierzemy się na czarno, będziemy wyglądać stosownie do okoliczności. Jednak nie zawsze jest obowiązek ubrania czarnego stroju. Czerń jest zarezerwowana dla najbliższej rodziny. Nasz strój może być także w innym, ciemnym kolorze takim jak na przykład granatowy czy brązowy. Ważne jest to, aby nasz strój był prosty i skromny. Dotyczy to zarówno odzieży wierzchniej, jak i pozostałych ubrań, szczególnie gdy wybieramy się na stypę. Jeśli ceremonia pogrzebowa jest organizowana latem, panie powinny wybrać strój z zakrytymi ramionami i niewielkim dekoltem. Spódnica czy sukienka powinna sięgać za kolano, a na nogach dobrze mieć rajstopy lub pończochy. Makijaż powinien być delikatny. Mężczyźni zaś powinni założyć garnitur. Nie wypada pojawić się na pogrzebie w stroju sportowym. Unikajmy również zbyt wielu dodatków, a w tym bogatej biżuterii. Punktualność Nie wypada spóźnić się na pogrzeb. Warto być nawet kilkanaście minut wcześniej. Nie wypada również opuszczać ceremonii przed jej zakończeniem. Z szacunku dla osoby zmarłej i jej bliskich nie powinniśmy zwracać na siebie uwagi. Aby nie zakłócać przebiegu uroczystości, należy zachować ciszę i w skupieniu uczestniczyć w kolejnych etapach ceremonii. Zajmowanie miejsc podczas pogrzebu w świątyni i na cmentarzu Pierwsze ławki w kaplicy przeznaczone są dla najbliższej rodziny zmarłej osoby. Jeśli należymy do grona bliskich przyjaciół, możemy usiąść zaraz za rodziną. W innym przypadku szukamy miejsca w środku lub z tyłu świątyni. Podobna zasada obowiązuje podczas ceremonii pogrzebowej na cmentarzu. Kiedy pracownicy zakładu pogrzebowego wynoszą trumnę z kaplicy, tuż za nią idzie rodzina, a pozostali uczestnicy czekają. Do konduktu pogrzebowego dołączają dopiero w momencie, w którym najbliżsi zmarłej osoby już przejdą. Składanie kondolencji Składanie kondolencji wymaga delikatności, wyczucia i dużej dozy empatii. To trudna chwila dla bliskich zmarłej osoby i nadmiar słów, niekiedy zbędnych, może przynieść skutek odwrotny od zamierzonego. Kondolencje powinny wyrażać zrozumienie i być wsparciem dla pogrążonych w żałobie członków rodziny. Niekiedy wystarczy sam uścisk dłoni. Jeśli dobrze znamy bliskich zmarłej osoby i mamy możliwość, powinniśmy zaoferować swoją pomoc, zarówno w trakcie dalszych etapów ceremonii, jak i w późniejszym czasie. Tak udzielone wsparcie może być nieocenione podczas tych trudnych chwil. Do teatru rewelacyjną opcją będzie czarna sukienka (najlepiej do kolan lub dłuższa – unikaj bardzo krótkich sukienek). Jeżeli nie lubisz czerni, możesz postawić na inny kolor, np. granat, czerwień lub zieleń. Zdecydowanie odradzamy sukienek w jaskrawych kolorach. Jeżeli sukienka wydaje ci się zbyt elegancka i nie chcesz Zasady savoir vivre na pogrzebie Utrata bliskiej osoby oraz towarzyszące temu wydarzenia to najtrudniejszy czas w życiu każdego człowieka. Obecność na uroczystościach pogrzebowych, jest jednym ze sposobów na okazanie naszego wsparcia osobom najbardziej dotkniętym tą tragedią, wyrazy współczucia można także przekazać droga telefoniczną. Warto jednak pamiętać o dostosowaniu się do przyjętych zasad dobrego wychowania. Jak zachować się w trakcie uroczystości Biorąc udział w uroczystości pogrzebowych mamy na celu oddać szacunek zmarłemu oraz okazać wsparcie jego rodzinie i bliskim. Warto zatem dostosować się do zasad obowiązujących w obrządku danej religii, w jakiej odbywa się dany pogrzeb, nawet gdy jest się osobą niewierzącą lub odmiennej religii. Dodatkowo jako znak wsparcia dla cierpiących żałobników wypada także złożyć osobiste kondolencje. Najbardziej wskazanym momentem na ich przekazanie jest czas po pogrzebie. Warto jednak podejść do składanych kondolencji z wyczuciem oraz dobierać słowa ostrożnie tak, aby nie uraziły one dodatkowo najbliższych zmarłego. Stypa to posiłek, zwykle obiad, na który rodzina zmarłego zaprasza przybyłych na pogrzeb żałobników. Zazwyczaj organizatorzy spotkania informują o miejscu i godzinie stypy wcześniej, szczególnie przyjezdnych gości. Zdarza się także, że informacje dotyczące stypy są podawane po zakończonym pogrzebie. Dalsi znajomi zmarłego nie są zobowiązani do uczestnictwa w stypie, ich obecność w uroczystościach pogrzebowych może być także ograniczona np.: mogą pojawić się jedynie na ceremonii w kościele, lecz nie towarzyszyć rodzinie zmarłego podczas ostatniej drogi nieboszczyka. O czym warto pamiętać W trakcie zorganizowanych uroczystości pogrzebowych istotny jest także kolor wybranego przez nas stroju. Chociaż żałobnicy kojarzą nam się najczęściej z czarnymi strojami, tego koloru nie wymaga się od wszystkich uczestników pogrzebu. Czarny jest kolorem zarezerwowanym przede wszystkim dla najbliższej rodziny opłakującej zmarłego. Inni, przybyli na tę uroczystość, aby okazać szacunek zmarłemu i jego rodzinie, powinni zadbać o to, aby ich strój był prosty i stonowany, najlepiej w ciemnej szarej lub granatowej kolorystyce. Na znak symbolicznego pożegnania, w trakcie trwania uroczystości pogrzebowych żałobnicy składają przyniesione kwiaty. Ułożone w wiązanki lub wieńce kwiaty umieszcza się najczęściej przy trumnie w kościele lub przy grobie zmarłego. Przy wyborze kwiatów warto poradzić się florysty, bowiem kompozycje powinny być utrzymane w pastelowych barwach, które dopasują się do poważnego nastroju ceremonii. Najodpowiedniejsze rodzaje kwiatów na okazję pogrzebu to goździki, lilie, róże, chryzantemy, astry, gerbery i mieczyki. Najlepiej postawić na stonowane, ciemne kolory, takie jak czerń, granat, szary czy ciemny brąz. Unikaj nadmiernego ozdabiania stroju. Zbyt wiele zdobień, wzorów i błyszczących elementów może być nieodpowiednie. Wybierz odpowiednią długość spódnicy lub sukienki. Na pogrzebie należy unikać zbyt krótkich strojów, które mogą
Śmierć bliskiej osoby to wydarzenie, na które nikt nie jest przygotowany. Towarzyszy mu wiele różnych emocji, które często trudno jest stłumić. Wybierając się na pogrzeb znajomego albo kogoś z dalszej rodziny, należy pamiętać o odpowiednim zachowaniu się podczas uroczystości. Mowa tutaj o przestrzeganiu zasad savoir-vivre, które są szczególnie ważne podczas tak trudnego dnia dla rodziny i bliskich zmarłego. O czym warto pamiętać podczas uroczystości pogrzebowej oraz jak się do niej odpowiednio przygotować?Kondolencje dla rodziny i zrozumienie Sąsiedzi czy dalsi znajomi zwykle dowiadują się o śmierci i terminie organizacji pogrzebu z nekrologu albo klepsydry. Jednak przyjaciele i najbliżsi krewni najczęściej otrzymują telefon od współmałżonka zmarłego lub od innej najbliższej mu osoby. Trudno poradzić sobie z emocjami, które towarzyszą nam podczas otrzymywania takiej informacji, jednak należy pamiętać o tym, że osoba, która wykonuje taki telefon, ma ich do zrobienia jeszcze wiele, więc ewentualne komentarze czy dodatkowe pytania zdecydowanie nie są wskazane. Warto wyrazić jedynie wyrazy współczucia oraz w razie potrzeby odpowiedzieć również, czy pojawimy się na uroczystości pogrzebowej, czy stypie. Kondolencje składane są zwykle przez osoby, które pojawią się na uroczystości, a także przez dalszych znajomych, którzy dowiedzą się o śmierci z nekrologu czy klepsydry. Odpowiednią formą składania kondolencji jest krótki list wysłany pocztą tradycyjną lub osobiście. Warto jednak pamiętać, by kondolencje były krótkie. Stosowne będzie przekazanie kilku zdań, w których poinformujemy bliskich zmarłego o tym, że łączymy się z nimi w bólu i ubrać się na pogrzeb i co ze sobą zabrać? Pogrzeb jest niezwykle poważną uroczystością, której zwykle towarzyszy stosowna oprawa muzyczna. Właśnie dlatego warto pamiętać, by wybrany strój był elegancki, a jednocześnie skromny. Panie powinny wybrać sukienkę albo kostium ze spódnicą lub spodniami, które będą w ciemnych barwach. W przypadku panów najlepiej sprawdzi się garnitur. Ostatniemu pożegnaniu zmarłego zwykle towarzyszą kwiaty, które mu ofiarujemy. Ich dobór zależy przede wszystkim od tego, jak bliska relacja łączyła nas ze zmarłym. Najbardziej uniwersalnym rozwiązaniem będzie wybór wiązanki lub wieńca, natomiast kwiatami, które warto wybrać, są na przykład chryzantemy. Warto jednak pamiętać również o ostatniej woli zmarłego albo jego bliskich, ponieważ może zdarzyć się również tak, że nie będą oni sobie życzyli, by na uroczystość przynieść kwiaty.

Savoir vivre na pogrzebie Choć śmierć, w sposób mniej lub bardziej bezpośredni, dotyka ostatecznie każdego z nas, zawsze jesteśmy na nią nieprzygotowani. Często również, pomimo dobrych chęci, nie wiemy jak powinniśmy się zachować.

Ceremonia pogrzebowa to wydarzenie trudne i smutne, szczególnie dla najbliższych zmarłego. Zasady etykiety pogrzebowej są dość precyzyjnie określone i bez wątpienia powinniśmy ich przestrzegać, aby nie przysporzyć rodzinie zmarłego dodatkowych cierpień. Msza Święta – zasady pogrzebowego savoir-vivre’u Udając się na ceremonię pogrzebową warto pamiętać o paru szczegółach. Jak zachować się na pogrzebie? Na pogrzebie powinniśmy pojawić się punktualnie. Niewskazane jest również opuszczanie Kościoła przed końcem ceremonii pogrzebowej. Przebywanie na zewnątrz kaplicy podczas uroczystości jest zachowaniem niestosownym, szczególnie, jeśli w środku znajdują się wolne miejsca. Zakład pogrzebowy, wybrany przez rodzinę, zawsze pomoże w przypadku jakichkolwiek problemów pojawiających się trakcie ceremonii w kościele. Pracownicy domu pogrzebowego, po zakończeniu Mszy Świętej, przenoszą trumnę na cmentarz. W jaki sposób tworzy się kondukt pogrzebowy? Zwykle formuje się on dokładnie w taki sposób, że na jego czele idzie tzw. „krzyżowy”, a następnie ksiądz i dopiero wtedy trumna. Za trumną znajduje się najbliższa rodzina, w następnej kolejności krewni, przyjaciele, znajomi, koledzy z pracy i takie osoby, które nie znały zmarłego osobiście, ale przyszły na pogrzeb, gdyż znają kogoś z rodziny zmarłego. Strój obowiązujący na pogrzebie Musimy pamiętać również o odpowiednim stroju na pogrzeb. Czarny strój powinni założyć członkowie najbliższej rodziny zmarłego, co da wyraz ich rozpaczy po stracie, a jednocześnie wyrazi szacunek i odda cześć zmarłemu. Pozostali uczestnicy ceremonii pogrzebowej nie mają obowiązku zakładania ubrań w kolorze czarnym, ale ważne jest to, aby ich strój był elegancki, stonowany i utrzymany w ciemnej kolorystyce. Buty powinny mieć zakryte palce – nawet w lato. Mężczyźni mogą założyć na pogrzeb garnitur z białą koszulą i czarnym krawatem, a kobiety mogą wybrać spodnie lub spódnicę za kolano w połączeniu z elegancką bluzką, np. w kolorze szarym czy granatowym. Kto składa kondolencje? Co powiedzieć podczas składania kondolencji? Kiedy uroczystość pogrzebowa w Kościele dobiegnie końca, zakład pogrzebowy poprowadzi kondukt żałobny, a zmarły zostanie pochowany na cmentarzu, przychodzi moment na złożenie kondolencji najbliższej rodzinie zmarłego. Wyrazy żalu i współczucia z powodu śmierci składa się w ustalonej kolejności – najpierw krewni, przyjaciele i w dalszej kolejności wszystkie inne osoby, które czują taką potrzebę. Zdarza się, że bliscy zmarłego proszą o to, aby nie składać im kondolencji. W takim przypadku należy bezwzględnie zastosować się do tej prośby, aby nie przysporzyć im jeszcze więcej bólu i cierpienia. Jeżeli zaś nie możemy uczestniczyć w pogrzebie z przyczyn losowych, warto zadzwonić do członków rodziny zmarłego i wyrazić współczucie, można też powiedzieć kilka ciepłych słów o zmarłym i wyrazić swój ból po stracie. Nie warto pytać się o okoliczności śmierci, to jeszcze nie jest odpowiedni czas, a niestosowne pytania jedynie rozdrapują niezasklepione wciąż rany.
. 398 660 63 693 722 56 433 483

strój na pogrzebie savoir vivre